Thanh mát bánh tro

Cũng như những món bánh khác, bánh tro là một món ăn dân dã, mộc mạc, dễ làm và rất ngon. Đây là một thức quà từ lâu đã trở thành đặc sản ẩm thực ở làng Đa Mai, xã Đa Mai, thành phố Bắc Giang (Bắc Giang)…

Sở dĩ có tên gọi là bánh tro vì nước dùng ngâm gạo làm bánh và luộc bánh đều được lấy phần nước trong, lắng từ nước tro (gio) của nhiều loại cây khác nhau. Nếu như đối với nhiều nơi, bánh tro chỉ được làm vào các dịp Tết Đoan Ngọ, Tết Nguyên Đán thì với người dân làng Đa Mai bánh tro được làm hàng ngày để mang đi bán rộng rãi ở các chợ, ngõ phố và quán ăn dân tộc trong khu vực.

Nguyên liệu để làm bánh tro rất đơn giản, gồm: gạo nếp, nước tro lá tầm gửi, vỏ bưởi, quả xoan, cây dền gai, rơm nếp (những thứ này được phơi khô rồi đốt thành tro)…, chút vôi, lá chuối hoặc lá dong. Thế nhưng, để làm được chiếc bánh nhỏ xinh thuôn dài như cổ tay em bé phải trải qua nhiều công đoạn, từ khâu chọn nếp, đến chọn cây nào dùng để đốt lấy tro, chọn lá gói… Bởi nếp có ngon thì bánh mới dẻo thơm, tro có đạt, lá có tốt thì bánh mới có hương vị, màu sắc đẹp.

Nước tro được đánh kỹ với nước vôi trong. Để lắng, gạn lấy nước trong, cho gạo vào ngâm một đêm. Ngâm khi nào lấy ngón tay di hạt gạo thấy nó vụn là được. Trước khi vớt gạo gói bánh cần phải xả với nước thật sạch, xóc với một chút muối, để ráo. Đây là công đoạn cốt yếu để tạo nên hương vị thanh mát và phảng phất vị nồng của vôi của bánh.

Lá gói bánh tro thường là lá dong tẻ được luộc hoặc hấp. Theo chị Nguyễn Thị Minh, người làm bánh tro thuộc loại “cự phách” và có bánh tro bán quanh năm ở thôn Đình, xã Đa Mai thì một chiếc bánh đạt yêu cầu phải tạo được cảm giác ngon ngay từ khi mới bóc ra. Bởi vậy, dáng hình và màu sắc của bánh là rất quan trọng. Người gói bánh phải khéo léo để gạo vào lòng chiếc lá sao cho gọn, đều rồi quấn lá và bẻ mép lá ở hai đầu bánh cho thật khít, thật đều và cân đối.Dây buộc bánh cũng không được quá chặt để khi đem luộc, hạt gạo nếp có thể nở và chín đều.

Gói bánh xong cho vào luộc, nước luộc cho một ít nước tro, lấy một ngọn măng tre dập lót xuống đáy cho khỏi sát nồi. Lưu ý là khi gói, khi luộc bánh tro tối kỵ dây vào mỡ, có mỡ là bánh bị ngân, không nhừ. Bánh chín có màu hổ phách trong vắt lộ ra, có thể nhìn thấu bên trong khối ngọc đó. Cắt từng miếng nhỏ, nhẹ nhàng chấm vào bát mật mía màu vàng óng, thơm phức. Lúc đó mới thấy hết sự hòa quyện ngọt mát hấp dẫn này.