Đạt thỏa thuận khung về vấn đề hạt nhân của Iran

Thỏa thuận khung về vấn đề hạt nhân Iran lẽ ra phải được ký trước nửa đêm 31/3. Tuy nhiên, các bên vẫn chưa thống nhất được các đường hướng chỉ đạo cho thỏa thuận khung về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran, do đó, các cuộc đàm phán đã được kéo dài sang ngày 2/4, quá thời hạn chót 2 ngày.Theo thỏa thuận khung, Iran và P5+1 đã nhất trí rằng 2/3 năng lực làm giàu urani của Iran sẽ bị hủy bỏ và bị giám sát trong 10 năm nếu các bên đạt được 1 thỏa thuận toàn diện vào trước ngày 30/6. Nếu đạt được thỏa thuận cuối cùng, Tehran sẽ pha loãng hoặc chuyển ra nước ngoài hầu hết trữ lượng urani đã làm giàu. Sau 10 năm đầu tiên, quá trình nghiên cứu và phát triển máy ly tâm sẽ bị hạn chế và bị giám sát. Các hạn chế khác nhau đối với chương trình hạt nhân của Iran sẽ tiếp tục trong vòng 1/4 thế kỷ. Nếu Tehran tuân thủ thỏa thuận, các biện pháp trừng phạt quốc tế sẽ dần được dỡ bỏ.

Trong khi đó, truyền thông Iran dẫn nguồn thạo tin phái đoàn đàm phán Iran cho hay nước này sẽ giảm số máy ly tâm làm giàu urani từ 19.000 xuống còn 6.000 theo như một phần trong thỏa thuận hạt nhân kéo dài 10 năm. Trong số 6.000 máy được giữ lại này sẽ bao gồm khoảng 1.000 máy ly tâm, vốn có thể được sử dụng để làm nguyên liệu cho máy phát điện hoặc cho vũ khí hạt nhân, tại cơ sở Fordo song chúng sẽ chỉ được sử dụng cho mục đích nghiên cứu thuần túy.

Các quan chức cho biết những nội dung đã được nhất trí không được tiết lộ vì hai bên còn có khác biệt trong cách thức công bố công khai các nội dung đã đạt được.

Phát biểu tại cuộc họp báo, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif cho biết, các cuộc đàm phán giữa Tehran và nhóm P5+1 đã đạt được một bước đột phá đáng kể. ông Zarif nói “Những kết quả đạt được ngày hôm nay rất quan trọng vì nó là cơ sở cho một thỏa thuận đầy đủ. Bây giờ các bên có thể bắt đầu chuẩn bị một dự thảo thỏa thuận cuối cùng với các điều khoản có liên quan, dựa trên các giải pháp mà chúng tôi đã đạt được trong vài ngày qua. Iran sẽ có thể tiếp tục chương trình hạt nhân hòa bình của mình nhưng sẽ có những hạn chế về mức độ và thời gian của chương trình làm giàu urani cũng như số lượng nguyên liệu hạt nhân được lưu trữ”.

Ngoại trưởng Iran cho biết thêm, Natanz sẽ là cơ sở duy nhất để làm giàu urani theo một thời gian biểu mà hai bên đã thống nhất. Cơ sở Fordo sẽ được chuyển đổi thành trung tâm nghiên cứu hạt nhân và nguyên tử. Lò phản ứng nước nặng Arak với sự giúp đỡ và hợp tác của quốc tế sẽ được xây dựng lại, sao cho tại đây không còn khả năng sản xuất plutoni.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nói rằng, thỏa thuận sơ bộ hạt nhân giữa Iran và nhóm P5+1 là một cơ sở vững chắc cho một hiệp ước nhằm chấm dứt bế tắc 12 năm đàm phán hạt nhân giữa Tehran và phương Tây. Ông nói, “Hôm nay, chúng tôi đã đạt đến một cột mốc quan trọng trong việc tìm kiếm một thỏa thuận hạt nhân với Iran. Chúng tôi nhóm P5 + 1 và Iran đã đạt được một sự đồng thuận về những thông số quan trọng. Khi được thực hiện, thì thỏa thuận này sẽ mang đến một niềm tin cho cộng đồng quốc tế rằng, chương trình hạt nhân của Iran là vì hòa bình”. Ngoại trưởng John Kerry nói rằng theo nội dung của thỏa thuận khung, trữ lượng urani làm giàu cấp độ cao của Iran sẽ bị cắt giảm tới 98% trong 15 năm, nhà máy Fordo sẽ được sử dụng cho mục đích hòa bình và lò phàn ứng Arak sẽ ngừng sản xuất plutoni cấp độ dùng cho vũ khí.

Đánh giá về thỏa thuận vừa đạt được, Tổng thống Mỹ Barack Obama, trong cuộc họp báo bất thường tại Vườn Hồng của Nhà Trắng, cho biết thỏa thuận khung đạt được ngày 2/4 liên quan tới chương trình hạt nhân của Iran, sau 18 tháng nỗ lực ngoại giao “gay cấn và có nguyên tắc”, là một kết quả mang tính lịch sử, mở đường hướng tới một hiệp cuối cùng góp phần làm cho nước Mỹ, các đồng minh của Mỹ và toàn thế giới trở nên an toàn hơn.

Cùng ngày, Tổng thống Mỹ cũng đã có các cuộc đàm thoại nóng về việc này với Tổng thống Pháp Francois Hollande, Thủ tướng Đức Angela Merkel và Thủ tướng Anh David Cameron để thảo luận về nội dung của thỏa thuận khung vừa đạt được.

Bộ Ngoại giao Nga đã hoan nghênh thỏa thuận trên, cho rằng đây là động thái công nhận “quyền vô điều kiện” của Tehran trong việc theo đuổi một chương trình hạt nhân dân sự.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon đã hoan nghênh thỏa thuận khung nói trên, cho rằng nó sẽ mở đường cho việc củng cố hòa bình và ổn định ở Trung Đông./.