Thăm quê hương đại thi hào Nguyễn Du

Từ thành phố Vinh qua cầu Bến Thủy khoảng 200m có một ngã ba, rẽ sang tay trái, xuôi theo đường hữu ngạn sông Lam chừng 5km là đến khu di tích Tiên Điền, nơi đại thi hào Nguyễn Du, danh nhân văn hóa thế giới, tác giả kiệt tác truyện Kiều an nghỉ ngàn thu.

Toàn bộ khu di tích Tiên Điền là một tập hợp nhiều di tích, bao gồm đền thờ tiến sĩ Nguyễn Huệ, cầu Tiên, khu lưu niệm, đền thờ Nguyễn Nghiễm, Nguyễn Trọng và khu mộ đại thi hào Nguyễn Du.

Đền thờ tiến sĩ Nguyễn Huệ nằm sát bờ sông Lam. Cầu Tiên thì không rõ khởi dựng từ năm nào mà chỉ biết những dòng chữ trên tấm bia cầu Tiên cho thấy đây là nơi hội tụ nhiều nguồn nước từ dãy Hồng Lĩnh đổ về.

Toàn cảnh khu tưởng niệm đại thi hào Nguyễn Du

Khu lưu niệm Nguyễn Du rộng chừng 2ha, chung quanh có tường bao bọc. Từ cổng chính đi vào có cột đá khắc hai chữ Hán “hạ mã”, kề đó là nhà khách, đi tiếp là đến nhà Tư Văn, bia tưởng niệm Nguyễn Quỳnh, nhà thờ Nguyễn Du, nhà trưng bày các hiện vật liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của đại thi hào.

Nhà Tư Văn làm bằng gỗ lim, lợp ngói vảy, chung quanh xây tường. Nhà Tư Văn có hai gian vốn là nhà Văn Thánh của huyện Nghi Xuân ở Xuân Viên do Nguyễn Nghiễm đưa về xây dựng tại đây. Năm 1790 bị binh hỏa hủy hoại. Sau đó người trong họ Nguyễn và quan viên trong huyện xây dựng lại. Đây là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, những ngày hội, ngày lễ của những người trong tộc họ và bạn bè thân thích về đây thắp hương cúng bái và xướng họa thơ văn.

Trong nhà Tư Văn có 5 câu đối, đáng chú ý nhất là câu:

Lễ nghĩa môn đăng học thường chi

Cương thường chi huấn ghi văn dạ

(Lễ nghĩa phải chăm học. Đạo cương thường luôn nhớ ghi). Bia tưởng niệm Nguyễn Quỳnh do con trai thứ của cụ là Nguyễn Nghiễm dựng vào năm 1762. Bia nằm ở vị trí trung tâm của đền thờ được đắp cao. Trên đầu bia có khắc chữ: “Hồng nguyên tuấn lưu” (nguồn lớn dòng mạnh). Hai bên mặt bia có câu đối:

Cảm thời tuy nhật nguyệt

Truyền ngữ thử giang sơn

(Khi tưởng nhớ đến cứ dõi trông vầng nhật nguyệt. Những lời truyền dạy sống mãi với núi sông này).

Phía trước bia hiện còn cây muỗm và cây bồ lỗ do Nguyễn Quỳnh trồng để gia đình cột ngựa, tính đến nay đã có tuổi thọ gần 300 năm.

Ngôi nhà thờ Nguyễn Du được xây dựng vào năm 1825 trên mảnh vườn nhà ở xóm Tiền Giáp. Trong nhà có bàn thờ xây bằng vôi cát, trên để bức hoành đề “Hồng sơn thế phả” do Hoàng Phủ Thái tước Trung Hiếu đại phu đời nhà Thanh tặng vào năm 1790. Năm 1940, hội Khai trí Tiến Đức đã dời ngôi nhà thờ này vào trong khu lưu niệm như hiện nay. Trên bàn thờ có bài vị bằng đá, phía trên có dòng chữ “Thanh Hiên Nguyễn tiên sinh”.
Cạnh nhà thờ Nguyễn Du là nhà trưng bày một số tài liệu, hiện vật quí liên quan trực tiếp đến cuộc đời và sự nghiệp của đại thi hào Nguyễn Du như nghiên mực, chén uống trà, chén uống rượu, gạc móc treo áo mũ, địa bàn dùng đi săn, bức phù điêu bằng gỗ chạm cảnh rước tiến sĩ vinh qui bái tổ, các tác phẩm truyện Kiều in trên 50 thứ tiếng.

Trong số các hiện vật trưng bày có đĩa Mai Hạc phản ánh chuyến đi sứ sang Trung Quốc năm 1813 của Nguyễn Du. Trong chuyến đi này Nguyễn Du có đến thăm một xưởng làm đồ sứ. Chủ xưởng biết cụ là sứ thần Việt Nam và cũng là một nhà thơ có tài bèn đưa cho xem kiểu đĩa vẽ con chim hạc đứng bên cây mai và xin một câu thơ đề cảnh trên mặt đĩa. Nguyễn Du bèn viết.

Nghêu ngao vui thú yên hà,

Mai là bạn cũ, hạc là người quen

Cách khu lưu niệm khoảng một kilômét là mộ Nguyễn Du.

Từ khu lưu niệm đi về hướng Đông vài trăm mét là đền thờ Nguyễn Nghiễm, còn gọi là đền thờ Đức đại vương, được xây vào năm 1742.

Nhà lưu niệm

Trong khuôn viên khu tưởng niệm

Toàn cảnh khu mộ Cụ Nguyễn Du

Thắp nén hương thơm tưởng nhớ Người… (Với nhà thơ Vương Trọng)

Đường quê Tiên Điền

Nguyễn Du mất vào ngày 16 tháng 9 năm 1820 tại Kinh đô Phú Xuân, thi hài được an táng ở xã An Ninh, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Đến mùa hè năm Giáp Thân (1824), Nguyễn Ngũ, con trai Nguyễn Du chuyển hài cốt về cát táng tại xứ Đồng Mái, sau lại di dời về xứ Đồng Thánh gắn với khu vườn lúc Nguyễn Du còn sống tại Tiên Điền. Gần 100 năm sau, con cháu cải táng đến xứ Đông Cùng, là vị trí ngôi mộ hiện nay. Năm 1989, chính quyền địa phương đã tôn tạo uy nghi, đẹp đẽ như hiện nay.
Khu di tích Tiên Điền, nơi Nguyễn Du viết truyện Kiều đã trở thành một địa chỉ du lịch văn hóa hấp dẫn hàng năm tiếp đón hàng ngàn lượt khách đến tham quan, nghiên cứu để được sống lại trong không khí hào hùng, thi vị, đậm đà bản sắc văn hóa Nghệ Tĩnh.

Nguồn Văn học học văn